Met All Quiet on the Western Front sleepte Edward Berger in 2023 maar liefst negen Oscarnominaties in de wacht, waaronder die voor Beste Film. Toen de regisseur vier Academy Awards rijker het Dolby Theatre in Los Angeles verliet, kon hij al vermoeden dat het geen ‘adieu’, maar een ‘auf Wiedersehen’ was. Zijn volgende potentieel prijsbeest was immers al ingeblikt.
In Conclave, gebaseerd op de gelijknamige bestseller van Robert Harris, ruilt Berger het slagveld van de Eerste Wereldoorlog in voor een ander strijdtoneel. Na de dood van de paus komen in Rome de kardinalen samen om een nieuwe leider te kiezen. Kardinaal-deken Lawrence (Ralph Fiennes) moet die verkiezing in goede banen leiden. Zijn voornaamste uitdaging lijkt de krachtmeting tussen de conservatieve en vooruitstrevende vleugels van de Katholieke Kerk, maar hij krijgt al snel lucht van een samenzwering.
Edward Berger: ‘Ralph en ik zaten meteen op dezelfde golflengte: Conclave moest de kijker meeslepen. De prikkelendste kant van de film is ongetwijfeld het whodunit-element, maar het kloppende hart is de innerlijke evolutie van kardinaal Lawrence: zijn gedachten, zijn gevoelens, zijn twijfels. Daar herken ik mezelf in. Ik twijfel aan alles. Ik stel mijn keuzes voortdurend in vraag.’
Je hebt een sterke cast bij elkaar gekregen, met naast Fiennes klinkende namen als Stanley Tucci, John Lithgow en Isabella Rossellini. Hoe heb je hen allemaal kunnen overtuigen?
‘Gelukkig moest dat helemaal niet. Dat heb ik te danken aan het geweldige script van Tinker Tailor Soldier Spy-scenarist Peter Straughan. Iedereen die het las, hapte meteen toe. Een hoogst uitzonderlijke situatie.’
In het bronmateriaal is het hoofdpersonage een Italiaanse kardinaal. Wat betekent het dat die man in de film een Brit is?
‘Niets. Dat is puur casting. Eerst wilde ik wel een Italiaanse acteur, maar Ralph was simpelweg geknipt voor de rol. Ik wilde hem ook geen Italiaan laten spelen. Ik haat het wanneer een Britse acteur een Duits personage speelt. Ik haak meteen af als ik zoiets zie. En het is waarschijnlijk nog veel erger om een Brit een Italiaan te zien spelen. (lacht)’
Wat trekt jou aan in het milieu van pausen en kardinalen?
‘Het mysterie. Conclave is niet alleen een meeslepende thriller, hij neemt je ook mee naar een wereld waar je bijna niets over weet. Tegelijk vertelt hij een universeel verhaal. Het zou zich ook kunnen afspelen in de bestuurskamer van een multinational. Of in Washington D.C. Het is een machtsstrijd zoals vele andere, maar deze speelt zich af tussen allemaal mannen in een scharlaken soutane.’
Conclave ziet er heel authentiek uit. Hoe heb je die geheime wereld blootgelegd?
‘Zowel de auteur van het boek als mijn scenarist deden geweldige research. Vergeet echter niet dat Conclave geen documentaire maar een film is. Een aantal belangrijke bouwstenen kloppen, de rest is interpretatie. We hebben zelf een werkelijkheid gecreëerd. Dat is het mooie aan film: je kunt elke realiteit bouwen die je wilt, zolang ze maar echt lijkt. Kijk maar naar Star Wars. Waarachtigheid weegt zwaarder dan authenticiteit.’
Het toilet van de paus krijgen we niet te zien, maar je toont wel zijn appartement. Is dat authentiek?
‘Gewoonlijk woont een paus in het pauselijk paleis, maar paus Franciscus niet omdat hij nederigheid hoog in het vaandel draagt en het paleis te pompeus vindt. Hij woont dan ook in een bescheiden kamer in de Casa Santa Marta. Als je dat gebouw googelt, stel je echter vast dat het ongelooflijk lelijk is. Het ziet eruit als een luchthavenhotel. Op zo’n locatie wilde ik geen film draaien, dus hebben we beslist om iets te bouwen dat strak en spartaans oogt, maar tegelijk visueel interessant.’
Het conclaaf vindt plaats in de Sixtijnse Kapel. Hoe was het om die legendarische ruimte na te bouwen?
‘Fantastisch. Eerst kom je aan in een studio waar niks te zien is en vraag je je af hoe je in godsnaam zo’n decor voor elkaar zult krijgen. Maar beetje bij beetje, week na week, zie je alles evolueren, en plots sta je echt in die kapel.’
Deuren komen prominent in beeld in Conclave. Dat begint al in de begingeneriek en zelfs in de lift hoor je verschillende keren: ‘Deuren open, deuren dicht’. Waarom deed je dat zo nadrukkelijk?
‘Om een claustrofobische sfeer te creëren. Toen ik het scenario las, moest ik meteen denken aan de politieke thrillers van de jaren zeventig: Three Days of the Condor van Sydney Pollack, The Parallax View en All the President’s Men van Alan J. Pakula, … Allemaal films die je meevoeren naar een wereld vol paranoia. Ik wilde het gevoel dat de muren oren hebben opwekken met bepaalde stilistische keuzes, waaronder dus die deuren.’
Ook omdat een conclaaf zich per definitie achter gesloten deuren afspeelt?
‘Precies. De deuren gaan op een bepaald moment dicht en niemand mag nog naar buiten voordat er een nieuwe paus verkozen is. Daarna gaan de deuren weer open en komen er verse lucht en zonlicht binnen, maar zolang het conclaaf duurt, is alles donker en bedompt.’
Hoe benadrukte je dat gevoel van paranoia nog meer?
‘Met een interessante suggestie van de sounddesigner. Hij heeft ervoor gezorgd dat het lijkt alsof alle lucht uit een kamer wordt gezogen wanneer men een deur sluit. Op die momenten wordt het heel stil op de klankband en hangt er schijnbaar een donkere zoemtoon over de personages. Dat zorgt voor een bijna loden gevoel.’
Tot slot: je had Conclave al af toen All Quiet on the Western Front nog in de zalen moest komen. Heb je ook nu al een volgende film klaar?
‘De opnames zijn in ieder geval al achter de rug. In het Chinese gokparadijs Macau draaide ik met Colin Farrell en Tilda Swinton The Ballad of a Small Player, naar een roman van Lawrence Osborne uit 2014. Hij gaat over een gokverslaafde die geld heeft verduisterd in Engeland, waarna hij naar Macau is gevlucht om een nieuw leven op te bouwen onder een valse identiteit. En dan vergokt hij zijn toekomst. Die shoot was extreem intens, want Macau is een uitputtende stad. Alles draait er rond geld en materialisme. Je vindt er niets van echte waarde. Gelukkig gaat de film daar net over. (lacht)’
Conclave speelt vanaf 11 december in de bioscoop met je Cineville pass.
