Miwako van Weyenberg over Soft Leaves

Op de dag dat Soft Leaves in wereldpremière gaat op het Filmfestival van Rotterdam, zijn de Brusselse regisseur Miwako van Weyenberg en haar cast voor het eerst sinds lange tijd weer bij elkaar. En het is waarschijnlijk ook meteen de laatste keer, vertelt Van Weyenberg. ‘De ene acteur woont in Taiwan, de andere weer in Frankrijk en de rest in België – we hebben elkaar eigenlijk niet meer gezien sinds het schieten van de film. Dus ik kijk ernaar uit om dit moment samen met hen te delen.’

In coming-of-age Soft Leaves volgen we de 11-jarige Yuna (Lill Berteloot), die samen met haar vader in België woont en niet kan wachten tot de zomervakantie aanbreekt. Ze houdt van hoogspringen, tekenen en vogelspotten, en van haar vader Julien, die ook haar coach is. Op een zomerse dag zet een ongeluk hun wereld op z’n kop: Julien komt ernstig ten val en belandt in een coma. Yuna’s in Duitsland studerende broer Kai keert direct terug en samen zitten ze in het doodstille huis – zonder ouder. Als hun vervreemde Japanse moeder het nieuws hoort, vliegt ze naar België en neemt ze als verrassing hun halfzusje mee. Het gezin is weer herenigd, maar fijn voelt het niet. De kinderen bezoeken hun vader in het ziekenhuis, krijgen eetstokjes cadeau van hun moeder en rouwen om iemand die nog niet weg is.

De titel zegt het al: Soft Leaves voelt zacht aan. In een zonovergoten dorpje in België waait zelfs slecht nieuws als een koel briesje door de ruimtes. Maar de keuzes die gemaakt moeten worden zijn hard. Er zit een gat in Yuna’s emotionele en culturele ontwikkelingen. Ligt haar plek in België? In Japan? En hoe kan ze alle veranderingen een plekje geven? Op een rustig tempo toont de film een familie in nood. Kai en Yuna moeten wennen aan een voor hen vergeten cultuur, terwijl hun Japanse moeder het moeilijk vindt om terug te zijn in België. En dan heb je ook nog het onschuldige en onbekende halfzusje, dat zich vastklampt aan Yuna. Maar die houdt haar armen gesloten en wacht rustig af of papa weer wakker wordt. Tussen de verschillende werelden in, probeert ze haar eigen plan te trekken. Soft Leaves is een zigzaggende reis langs leven en dood, kindertijd en ouder worden en de Japanse en Belgische cultuur.

Net als Yuna heeft Van Weyenberg Belgisch-Japanse roots, maar Soft Leaves is geen autobiografisch verhaal, vertelt ze. ‘Ik heb niet meegemaakt wat Yuna heeft meegemaakt, maar alle emoties en gevoelens waar ze mee wordt geconfronteerd… dat is wel iets wat uit mij komt en ik zelf heel erg herken. Soft Leaves is voor mij een zoektocht naar identiteit, enerzijds binnen verschillende culturen en anderzijds binnen één gezin. Ik denk dat die twee dingen universeel herkenbaar zijn.’

‘Het schrijven ging heel organisch. Ik wist ongeveer wel wat ik wilde vertellen. Het ding is dat ik er zeven jaar mee bezig ben geweest, en in de tussentijd is niet alleen het verhaal, maar ben ik zelf ook geëvolueerd.’

Juist doordat jij en Yuna dezelfde achtergrond delen, voelt de film persoonlijk en echt.

‘Je kan er natuurlijk niet omheen dat ik ook half Japans en half Belgisch ben. Omdat ik een verhaal vertel dat persoonlijk is, wilde ik het niet over een volledig Belgisch of Japans gezin laten gaan. Ik ken die situatie minder goed, dus dan is het moeilijker om iets uit mezelf te halen. Tegelijkertijd is het niet mijn bedoeling geweest om een film te maken over cultuurverschillen of de obstakels van samenleven in een gemengde culturele wereld.’
‘Het ging mij om de identiteitscrisis, want dat is een deel van mij dat ik nooit ga kunnen loslaten. Juist nu zie ik bijvoorbeeld mijn eigen culturele gemengde achtergrond als iets positiefs. Ik denk dat ik daarom onbewust mijn films vaak laat draaien rondom dit punt. Mijn drie vorige kortfilms gingen ook vaak over Belgisch-Japanse culturen, zonder dat ik daarbij stilstond. Misschien ben ik nog gewoon niet uitverteld.’

‘Ik ben zelf nog nooit een andere Belgisch-Japanse film tegengekomen, en als die bestaat dan zou ik ‘m heel graag willen zien. De representatie van Belgisch-Japanse mensen in de media is ook schaars, eveneens van Aziatische mensen om het maar heel even breed te maken. Er zitten gaten in de representatie, en Soft Leaves is in die zin een soort spiegel voor mij.’

Lill Berteloot speelt Yuna. Ze is echt een natuurtalent. Hoe heb je haar gevonden?

‘Ik had haar rol eigenlijk geschreven voor een jongen, maar toen kwam Lill de casting binnen, en ja, toen was de keuze gelijk gemaakt. Tijdens de casting werd me gevraagd of de hoofdpersoon misschien ook een meisje kon zijn. Ik had daar nooit bij stilgestaan. Het was toen ik Lill zag acteren, dat ik dacht: zij is het en niemand anders kan het zijn.’

‘Ik heb de Japanse gemeenschap in België een beetje moeten stalken om m’n acteurs te vinden. Ik ken veel mensen met dezelfde achtergrond, dat heeft geholpen. Voor alle kids in de film zijn dit hun eerste filmrollen; we hebben ze allemaal via de community gevonden. Ik werk heel graag met kinderen zonder acteerervaring, het voelt met hen altijd aangenaam, spontaan en leuk. Vooral omdat de volwassenen wel ervaring hebben, is de balans fijn.’

Is het regisseren van kinderen zonder ervaring niet heel moeilijk?

‘Het is voor mij bijna omgekeerd eigenlijk. Ik heb meer ervaring in het regisseren van kinderen dan volwassenen. Dus dat is nooit een obstakel geweest. Zoiets schrikt mij niet af. Lill is ook heel rustig, ze stresst niet. Ze is in dit proces gegroeid tot een heel professionele actrice.’

Het lijkt alsof Yuna uit haar kindertijd wordt geplukt en haar onschuld in één oogwenk verliest.

‘Het idee was altijd om de film om gevoel te laten draaien. Het verhaal en de gebeurtenissen zijn belangrijk, maar wat Yuna zélf meemaakt is nog belangrijker. Ik ben op zoek gegaan naar dat kinderlijke gevoel. Iedereen is kind geweest, iedereen herkent dat soort dingen. En de focus heb ik gelegd op juist die kleine dingen die Yuna tegenkomt.’

‘Yuna houdt van tekenen, de natuur en vogels, maar kan ook niet in die naïeve fantasie leven zonder telefoon – die ze dus heel graag wil. Juist dat soort dingen, dat is hoe het is om op te groeien. Hoe een kind vaak koppig is en veel doorzettingsvermogen heeft, maar tegelijkertijd machteloos is. Want ja, je bent een kind. Je ziet daarom ook vaak dat een kind wordt betutteld. Ik vind het juist belangrijk om gelijkwaardig in contact te zijn met een kind. Dus ik wil laten zien hoe situaties door kinderen worden ervaren, niet hoe volwassen ernaar kijken.’

Heb je je ook laten inspireren door andere films of makers?

‘Soft Leaves is een mix van veel verschillende inspiratiebronnen. Voor het sensoriële deel van de film heb ik veel inspiratie gehaald uit de films van Hirokazu Kore-eda, die ook dat zintuiglijke hebben. Ik vind ook dat hij op een fantastische manier nostalgie in het beeld weet te brengen. En zelfs nostalgie in het heden weet te plaatsen. Zelfs een blaadje dat ergens ligt, kan voor mij een inspiratiebron zijn, met het idee van: hoe zet je dat gevoel – van het zien van een blaadje – om in iets audiovisueels?’

Dit is je eerste grote stap in de Belgische cinema. Ben je klaar voor de wereldpremière?

‘Ik waardeer de Belgische filmwereld enorm, juist omdat er dualiteit is. Soft Leaves is een Vlaams-Waalse productie: een deel van mijn crew is Franstalig en een ander deel Nederlandstalig, en dat vind ik goed werken. In België kan dat op een hele natuurlijke manier, omdat we sowieso al een mix van talen hebben. De Vlaamse en Waalse kant zijn heel verschillend, maar het verbreedt ook je horizon.’

’Het hele maakproces duurde zeven jaar, want een film maken is gewoon moeilijk. Ik ben alle moeilijke momenten – en die zijn er zeker geweest! – niet vergeten. Maar ik denk dat ik een optimistische regisseur ben. Op dit moment denk ik juist heel erg nostalgisch terug aan alles: het schrijfproces, de draaiperiode, de montage. Het enige waardoor ik merk dat er zoveel tijd overheen is gegaan, is dat ik nu 31 jaar oud ben. Zeven jaar geleden was ik nog heel jong. Het waren hele leuke jaren, en ik hoop dat de kijker iets persoonlijks en individueel kan meemaken én voelen bij mijn film.’