Ze rent nog even wat heen en weer voor we beginnen. Er is weinig tijd om de benen te strekken voor Sandra Hüller, die in aanloop naar de Oscars over een dikke maand niet één, maar twee films te vertegenwoordigen heeft: Anatomy of a Fall én The Zone of Interest, allebei genomineerd voor beste film. En beter nog: zelf is ze genomineerd voor beste actrice. We spreken haar op het International Film Festival Rotterdam, waar de dag gevuld is met interviews en er dus vooral heel veel gezeten wordt. Na ons gesprek staat er een tv-item met de BBC op de planning, later die avond geeft ze een publieksinterview op het festival – uitverkocht natuurlijk. Iedereen heeft het over Hüller. ‘Het is geweldig voor mijn ego’, zegt ze met een kleine glimlach. ‘Soms word ik giechelend wakker. Aan de andere kant: als ik nu mijn hond uitlaat, gaan mensen ineens tegen me praten. Eerst kon ik gewoon in mijn badjas naar buiten gaan en boeide niemand dat wat.’
In 2023 kregen we drie films van de Duitse superster cadeau: eerst Sisi & Ich, waarin ze de frenemy van de Oostenrijkse keizerin Elisabeth speelde, daarna Anatomy of a Fall, waarmee regisseur Justine Triet Cannes veroverde en Hüller de show stal als de al-dan-niet-terecht van moord beschuldigde thrillerschrijver Sandra. Nu is er een film waarin de schuld van haar personage overduidelijk is. In The Zone of Interest, geregisseerd door Jonathan Glazer (Under the Skin), speelt ze Hedwig Höss, vrouw van Auschwitz-commandant Rudolf Höss. Het is 1943, en terwijl manlief zich bezighoudt met de efficiëntie van de verbrandingsovens in het concentratiekamp, speelt Hedwig de ideale huisvrouw. Ze houdt de siertuin bij, zet het eten op tafel, en kleedt zich in de dure jurken en bontjassen van de Joodse vrouwen die aan de andere kant van de muur vermoord worden. Hüller deed voor haar rol geen extra research naar de echte Hedwig Höss. Niet uit luiheid (al geeft ze later die avond eerlijk toe dat ze als acteur best lui is), maar omdat Höss het volgens haar simpelweg niet verdiende. ‘We wilden geen biopic maken. Dat zou betekenen dat je investeert in de mensen die je verbeeldt, dat je er liefde in steekt. Je eert iemand door ze te onderzoeken, door ze op de juiste manier te willen verbeelden. Dat voelde verkeerd.’
Hoe belichaam je iemand als Höss? We zien je veel lopen en bewegen. Er zijn nauwelijks close-ups, de camera is altijd op je hele lichaam gericht.
‘Nou, allereerst: het is echt mijn lichaam, dat is hoe ik zelf ook beweeg. We besloten dat Hedwig geen elegante vrouw is. Ze is boerin, ze heeft vijf kinderen gekregen in een tijd waarin er geen kraamverzorging was. Dat doet iets met je heupen, met je bewegingen. En ik denk dat iemand die zo weinig gevoel heeft, zich ook niet op een verfijnde manier kan bewegen. Die twee dingen staan met elkaar in verband. Het lichaam is altijd onderdeel van het acteren, het stopt niet bij je hals. Voor mij is dat iets heel natuurlijks. Mijn lichaam is altijd bij me, dus ik druk me ook uit met mijn lichaam. Het gevoel zit overal, ook als je het alleen in het gezicht ziet.’
Jullie werkten niet met een cameracrew, maar met tientallen camera’s die door het hele huis verspreid waren. Dus je moest acteren met je hele lichaam.
‘We konden ons nergens verstoppen. Er waren geen pauzes tussen de takes. Soms filmden we 45 minuten aaneen, omdat de camera’s bleven draaien. Het was alsof je in de gaten gehouden werd. Er was constant het gevoel dat er geoordeeld werd over hoe we dachten, hoe we ons gedroegen, hoe we ons door het huis bewogen.’
Voelde jij je, als Sandra, ook veroordeeld?
‘Ja, absoluut.’
Want het is niet alleen een film over 1943.
‘We wilden geen historisch werk maken over mensen die ergens lang geleden leefden en een grote fout hebben gemaakt. Ze zijn verantwoordelijk voor de dood van miljoenen mensen. De film gaat júist over vandaag. Het is een moderne film over hoe we leven, hoe we dingen achter een muur stoppen zodat we ze niet hoeven te zien. Daar bouwen we onze rijkdom op, op het lijden van zoveel mensen. De film gaat over hoe dicht we bij dit soort wreedheid bestaan.’
‘Wat de mensen die tegenwoordig op extreemrechtse partijen stemmen vergeten – en niet alleen in mijn land, ook in jullie land, moet ik heel eerlijk zeggen – is dat deze mentaliteit, het uitsluiten van mensen omdat je denkt dat ze anders zijn dan jij, tot geweld leidt. Als we grenzen sluiten, sterven er mensen. Ik denk niet dat ik dat te zwartgallig afschilder. Dat is gewoon wat er gebeurt als je een maatschappij die gebouwd is op inclusie en gemeenschap probeert te vernietigen.’
Die vernietiging komt in de film eigenlijk vanuit hele gewone mensen.
‘Zo gewoon dat je bijna doodgaat van verveling. Ze hebben geen humor, geen persoonlijkheid, niks bijzonders. Ze willen gewoon hun stukje van de taart, of misschien een groter stukje. Ze zijn hebberig, zo ervaarde ik het. Ze willen meer, meer, meer, ongeacht waar dat van ten koste gaat.’
Is het niet lastig om zo’n kwaadaardig personage te spelen, iemand voor wie je geen sympathie hebt?
‘Ik wist niet dat je iemand zo intens kan haten, en haar nog steeds kan spelen. Ik snap wat je bedoelt met kwaadaardig, maar ik zie het meer als achteloosheid. Het boeit ze gewoon niet. Ze reflecteren niet op wat ze doen, op de impact die ze hebben. Zij zijn het probleem niet, dat zijn de anderen. Met datzelfde verhaal leven we vandaag ook. Het ligt altijd aan de ander. Niet aan ons, niet aan onze manier van leven.’
**Denk je dat je personage zich verschuilt achter haar man? Zo van: dat zijn zijn zaken, ik bemoei me alleen met het huishouden?
**
‘Misschien was ze eerder trots op wat hij deed. Dat hij zo’n belangrijke positie had, dat ze zo hard voor alles hadden gewerkt. Daar heeft ze het ook met haar moeder over: kijk mam, we hebben het gemaakt. Voor haar is het een manier om aan haar kaste te ontsnappen, om hogerop te komen door anderen te vermoorden.’
‘Iedereen weet wat er gaande is. Je hoort het, je ruikt het, je ziet het, het is overal. De film gaat over het negeren, maar ook over het besluit óm het te negeren. Dat is nodig voor hun, om hun eigen mooie leven te kunnen leiden.’
Als kijker filter je de geluiden uit het kamp op een gegeven moment ook bijna weg.
‘Jonathan vertelde ons van tevoren dat Johnnie Burn [de sound designer, red.] iets bijzonders met het geluid zou doen, dat je het geluid van de ‘moordfabriek’ constant zou horen. Maar we wisten niet precies hoe het zou klinken. Johnnie en zijn team hebben een kaart gemaakt van alle gebouwen in het voormalige kamp van Auschwitz, en hebben zo uitgevogeld wat je precies zou horen van een bepaalde afstand. Johnnie heeft een boek geschreven waarin van elk geluid beschreven staat wat het is en waar het vandaan komt. Dat boek is dikker dan het script.’
Met Anatomy of a Fall en The Zone of Interest na elkaar, lijkt het alsof je héél goed bent in je rollen uitzoeken.
‘Ik doe ook dingen die niet werken. Ik heb ook films gemaakt die middelmatig zijn, dat zijn de films die jullie niet zien. Dat is oké. Het is een onderbuikgevoel, of ik ergens aan wil meewerken of niet. Daarom was het dit keer ook zo lastig. Mijn lichaam zei nee. Ik moest mezelf er echt van overtuigen. Op de dag van de casting had ik net een nieuwe audiotour voor het Joods Museum in Berlijn opgenomen. En dan moest ik daarna proberen zulke afschuwelijke dingen te zeggen.’
‘Maar als ik naar Jonathans werk kijk… Hij is iemand die echt alles ziet, alle perspectieven bekijkt. Hij was al zes jaar research aan het doen voor dit project, en dacht er al tien jaar over om zo’n project als dit te doen. Hij was op zoek naar de juiste benadering, het juiste boek, de juiste invalshoek om het te vertellen en om het te kunnen verbinden met het heden. Hij wilde geen kunstmatig stof op de schouders van alle personages leggen. Ik dacht: als er iemand is die het moet doen, is hij het.’
Foto header: Kirsten Becken
