In 2003 reisde de toen 43-jarige Jafar Panahi naar het filmfestival van Cannes met het misdaaddrama Crimson Gold. Hij kreeg er een juryprijs in de sectie Un Certain Regard voor, en iedereen ging ervan uit dat de Iraanse cineast een vaste gast zou worden aan de Franse Riviera. Viel dat even tegen. Twee van zijn films, _This Is Not a Film _en 3 Faces, haalden nog wel de Officiële Competitie en kaapten er prijzen weg, maar Panahi zelf raakte Iran niet meer uit. Zo gaat dat nu eenmaal met kritische stemmen die weigeren om zich neer te leggen bij totalitaire regimes en clandestien blijven filmen.
Panahi vloog zelfs twee keer de gevangenis in en werd er zeker de eerste keer hardhandig ondervraagd. Het zegt alles over zijn creatieve instelling, dat hij die (letterlijk en figuurlijk) pijnlijke ervaringen, nu heeft gebruikt als voedingsstof voor zijn nieuwe film It Was Just an Accident. Het begint met een gezin dat in het donker naar huis rijdt. Er is geen vuiltje aan de lucht en het jonge dochtertje danst en zingt op de achterbank. Tot de vader een hond aanrijdt, een ongeval met verstrekkende gevolgen. Niet veel verder valt de auto stil vlak voor een garage, en wanneer het gezin daar aanklopt, raakt een arbeider ervan overtuigd dat die vader in werkelijkheid de anonieme ondervrager is die hem maandenlang gemarteld heeft.
Zo samengevat klinkt de knap geënsceneerde opening, van It Was Just an Accident als de aanzet voor een traditioneel wraakverhaal. Die arbeider vat inderdaad het plan op om zijn vermeende beul de rekening te presenteren, met de hulp van anderen die onder handen zijn genomen door die sadistische folteraar. Panahi zou echter Panahi niet zijn als hij zich tevreden stelde met zo’n voorspelbare ontwikkeling. Hij bouwt liever een drama dat die beginsituatie gebruikt om andere vragen te stellen, met name over de morele consequenties van wraak, het gewicht van onvoorspelbare reacties en de mogelijkheid om eens en voor altijd de cyclus van geweld te doorbreken.
Het betekent dat It Was Just an Accident de voorkeur geeft aan lange praatscènes, wat de film bij momenten zelfs naar een theaterervaring duwt. Het valt des te meer op omdat Panahi wel eindigt met een (zo goed als) woordeloze ontknoping en er één van de meest huiveringwekkende scènes van het jaar mee presteert. Gelukkig wist hij in mei na 22 jaar toch weer naar Cannes te komen en won er prompt de Gouden Palm.
It Was Just an Accident
Een Iraanse arbeider raakt ervan overtuigd dat hij eindelijk de man gevonden heeft die hem maandenlang aan harde ondervragingen onderwierp. Jafar Panahi toont nog eens waarom hij één van de belangrijkste stemmen van zijn land is. Winnaar van de Gouden Palm in Cannes.
